KONRAD SUTARSKI Z BUDAPESZTU – 85-LECIE
   Konrad Sutarski - poeta, publicysta, eseista, tłumacz, działacz polonijny na Węgrzech, dyplomata, autor licznych książek i artykułów opisujących historię Europy, a szczególnie rolę jaką odegrały w niej jego dwie Ojczyzny: Polska i Węgry – urodził się 21 września 1934 r. w Poznaniu. Był studentem Politechniki Poznańskiej, kiedy rankiem 28 czerwca  1956 r., w Zakładach Przemysłu Metalowego H. Cegielski Poznań (w latach 1949–1956 noszących nazwę Zakłady im. Józefa Stalina Poznań), wybuchł Poznański Czerwiec (Czerwiec’56) – pierwszy w PRL strajk generalny i demonstracje uliczne. Przerodziły się one w spontaniczny protest Wielkopolan przeciw ówczesnej władzy. Protesty zostały krwawo stłumione przez liczące ponad 10 tys. żołnierzy oddziały Ludowego Wojska Polskiego i milicję, pod dowództwem wywodzącego się z Armii Czerwonej generała Stanisława Popławskiego. Zabito 57 osób, około 600 osób  zostało rannych (po obu stronach).
   Poznański Czerwiec’56 okazał się niezwykle ważny w twórczości Konrada Sutarskiego. W tym samym 1956 r., jeszcze jako student, razem z grupą młodych poznańskich poetów: Ryszardem Daneckim (1931-2013), Marianem Grześczakiem (1934-2010), Józefem Grzegorzem Ratajczakiem (1932-1999), Eugeniuszem Wachowiakiem (1929) - współtworzył legendarną dziś poznańską grupę literacką „Wierzbak”. Jej nazwa nawiązywała do rzeki przepływającej przez jedno z osiedli w Poznaniu. Grupa działała przez 4 lata (1956-1960). Zasłynęła z niezależnej twórczości i organizacji pierwszych w historii literatury polskiej festiwali poetyckich („Poznańskie Listopady Poetyckie", 1957-1961). Są one kontynuowane do dziś jako „Międzynarodowe Listopady Poetyckie", a Konrad Sutarski stał się nestorem Pokolenia’56.
   Po ukończeniu Politechniki Poznańskiej (1958) Sutarski został inżynierem mechanikiem i mechanizatorem rolnictwa. Pierwszą pracę podjął w poznańskiej Fabryce Maszyn Żniwnych, skąd w 1961 r. wyjechał na wycieczkę turystyczno-naukową do Budapesztu. Poza zwiedzaniem muzeów i poznawaniem kultury węgierskiej, poznał swoją przyszłą żonę Giradi. W 1965 r. zdecydowali się osiedlić się na stałe w Budapeszcie, gdzie cztery lata później Konrad Sutarski na Uniwersytecie Nauk Rolniczych Budapest-Gödöllő uzyskał doktorat technicznych nauk rolniczych (1969). Na Węgrzech stał się znanym konstruktorem maszyn do zbioru warzyw, wynalazcą. Jeden z jego kombajnów (do zbioru fasoli strączkowej i papryki) otrzymał główną nagrodę Międzynarodowych Targów Budapeszteńskich (1973), drugi (do zbioru pomidorów) - nagrodę ministra Hutnictwa i Przemysłu Maszynowego (1987).
   Poza pracą zawodową zajmował się także działalnością polonijną. Był pierwszym, po zmianie ustroju, dyrektorem Instytutu Informacji i Kultury Polskiej w Budapeszcie (1989-1992). Ogromnie zasłużył się również jako pierwszy, i to trzykrotny przewodniczący Ogólnokrajowego Samorządu Mniejszości Polskiej (1995-1999 i 2001-2007), a także jako założyciel Muzeum i Archiwum Węgierskiej Polonii (1998), potem inicjator przekształcenia tej placówki w ośrodek badawczy 1000-letnich kontaktów polsko-węgierskich (2006) - był długoletnim kierownikiem tego Muzeum, potem dyrektorem, aż do przejścia na emeryturę (2014).
   Jednocześnie Konrad Sutarski pisał. Aby utrzymać kontakt z Polską wysyłał z Węgier swoje utwory do polskich pism literackich: poznańskiego „Nurtu”, warszawskiej „Poezji”, krakowskiego „Życia Literackiego”. Bywał na festiwalach poezji (m.in. 12 lat temu na Ciechanowskiej Jesieni Poezji), był inicjatorem utworzenia (w 1996) i kierownikiem Forum Twórców Polonijnych na Węgrzech. Pisze w j. polskim, ale jego książki są przekładane na j. węgierski (m.in. przez jego syna Sobolcza Sutarskiego)
   Do dziś Konrad Sutarski jest autorem ponad 30 książek literackich i historycznych. Ale ciągle pisze, prowadzi badania, stwierdził nawet, że najważniejsze jego dzieła powstały po jego 80.roku życia! Rzeczywiście w ciągu ostatnich pięciu lat ukazało się aż 11 książek Konrada Sutarskiego (w 16 tomach, 8 w języku polskim i 9 w węgierskim), m.in. „Jakkolwiek już późno” (poezje, Sopot, 2015), „Stacje ludzkiego sprzeciwu” (poezje i esej „Rola i zadania poety w XXI stuleciu”, Budapest-Lublin, 2018), „Polska i Węgry w obronie Europy” (eseje, Budapest 2019). Sutarski jest autorem historycznej tezy (sformułowanej w studium „Polska i Węgry jako przedmurze chrześcijańskiej Europy w dawnych wiekach i dziś”, po polsku i po węgiersku, Budapest, 2016) o szczególnej roli Polski i Węgier jako obrońcy chrześcijańskiej Europy, najdłużej ze wszystkich państw tego kontynentu, w wiekach dawnych i obecnie (tym razem z pozostałymi dwoma krajami wyszehradzkimi). Jest też autorem nowatorskiej pozycji „Zarys dziejów Polski z powiązaniami węgierskimi” (Budapest, 2018, wydanie dwutomowe, po polsku i po węgiersku. Obecnie II wydanie tego tomu przygotowywane jest w Polsce). Jest znanym - i cenionym na Węgrzech - szerzycielem misji o „odwiecznej przyjaźni polsko-węgierskiej”. Polacy nazywają go „ambasadorem kultury polskiej na Węgrzech i węgierskiej w Polsce”, zaś Węgrzy „naszym Polakiem”.
   Poezja Konrada Sutarskiego odzwierciedla przemiany zachodzące w Polsce i w Europie począwszy od 1956 roku, jest niejako drogą jego życia. Najpierw była spokrewniona z poezją Nowej Fali (formacja poetycka obecna w polskim życiu literackim w latach 1968-1976), zaś od lat 90. jest zanurzona w rzeczywistości. Wizja wypływająca z wierszy Sutarskiego – antykomunistycznych, antyateistycznych, czy antyglobalistycznych - nie jest optymistyczna. Pesymistyczna diagnoza świata Konrada Sutarskiego wynika z zachodzącej obecnie degradacji wartości i zasad etycznych. Ponadto, zdaniem polskiego poety z Budapesztu, pojawił się i potęguje swoje działania trzeci w ostatnich dziesiątkach lat groźny system totalitarny: globalizm i konsumpcjonizm. Poeta uważa, że totalitaryzm ten jest sterowany przez międzynarodową elitę gospodarczo-finansową, usiłującą zawładnąć i podporządkować sobie Europę (i  świat), spłycić jej dotychczasową kulturę kosztem nowej, masowej, zrelatywizować zasady etyczne, a w końcu zmieszać z ludami o zupełnie innej wierze i kulturze. Do tego ataku dołączył, zdaniem Sutarskiego, wykorzystywany przez globalizm, wdzierający się masowo do Europy agresywny islam. Skala tych zagrożeń rośnie, dążąc do unicestwienia tradycyjnej europejskiej cywilizacji o grecko-rzymskich i chrześcijańskich podstawach. Przeciwstawienie się im jest dzisiaj dla narodów wyrosłych na kulturze europejskiej najważniejsze. Takie zadanie to dziś pilna misja całej intelektualnej czołówki Europy, a szczególnie dla poetów i ludzi pióra, którzy podobnie jak w czasach romantyzmu, czy systemów totalitarnych: nazizmu i komunizmu, bronili wartości i zasad etycznych. Konrad Sutarski pisze:
   „[…] ludzie pióra, a w szczególności poeci, powinni być w pierwszej linii obrońców wartości cywilizacyjnych i etycznych naszego kontynentu, gdyż właśnie oni, docierają w trakcie aktów twórczych niczym niekrępowaną wyobraźnią do samych głębin ludzkiego istnienia i posługując się językiem w sposób szczególny, jako mową pełnej przesyłanej światu skondensowanej ekspresji o sile duchowego dynamitu, są w stanie najskuteczniej poruszać serca i umysły, wzywać do działania” .¹

  Konrada Sutarski należy do Stowarzyszenia Pisarzy Polskich (od momentu założenia tej organizacji, 1989), Związku Pisarzy Węgierskich oraz Węgierskiego PEN-Clubu. Jest laureatem wielu nagród, m.in. trzech najwyższych węgierskich nagród państwowych: Narodowościowej (2013), Muzealniczej im. Móry Ferenca (2014) i Literackiej im. Józsefa Attili (2019) oraz największej na Węgrzech, polonijnej nagrody im. Świętego Władysława (2007). Za całokształt działalności na polu kultury, otrzymał w 1992 r., najbardziej liczącą się na Węgrzech niepaństwową nagrodę im. G. Bethlena. W Polsce został uhonorowany Krzyżem Kawalerskim Orderu Zasługi RP (2004) oraz Medalem „Zasłużony Kulturze Polskiej Gloria Artis” (brąz, 2016). W roku 2018 postać Konrada Sutarskiego została zamieszczona w albumie „Twórcy wizerunku Polonii”, jako jedynego Polaka spośród żyjących na Węgrzech.
   W 2019 r. Konrad Sutarski obchodzi dwa jubileusze: 85-lecie urodzin oraz 65-lecie pracy twórczej. Z tej okazji, 3 października 2019 r., w Domu Polonii im. prof. Andrzeja Stelmachowskiego w Warszawie, odbył się uroczysty jego wieczór autorski, podczas którego prezes Stowarzyszenia „Wspólnota Polska", Dariusz Piotr Bonisławski wręczył Konradowi Sutarskiemu Złoty Medal Stowarzyszenia „Wspólnota Polska", będący symbolicznym podziękowaniem za mądre (dyplomacja) i piękne (poezja) budowanie mostów pomiędzy obydwoma narodami: polskim i węgierskim. W tym jubileuszowym roku bardzo się cieszę, że Konrad Sutarski jest szczególnym gościem XXI Spotkania z Literaturą w Opinogórze oraz i całej XXIV Ciechanowskiej Jesieni Poezji (9-10 października 2019).

¹ Konrad Sutarski, O roli i zadaniach poety na nowo, „Akcent”, nr 1, Lublin 2018, s.55.